Moving Furniture, 2019

Het in Amsterdam gevestigde Moving Furniture Records blijft verrassen met bijzondere releases. Bijzonder is de hier te bespreken samenwerking tussen Tapage en Gareth Davis zeker. Het is zelfs meer dan dat, want STATES is een niet altijd even makkelijke maar wel intrigerende luisterervaring.

Tapage is de naam waaronder Tijs Ham zijn muzikale werk brengt. De Nederlandse elektronicapionier heeft zijn thuisbasis in het Noorse Bergen. Davis is een Engelse (bas)klarinettist, klassiek opgeleid maar met een hang naar avontuur en experiment. Zo bezien is de combinatie van de twee muzikanten niet zo vreemd. De muziek is dat wel en de totstandkoming is een verhaal op zich, te vinden op de bandcamp-pagina van STATES.

STATES is een opstelling voor live-elektronica, door Ham ontwikkeld, waarin analoge feedback wordt gecombineerd met digitale manipulaties. Dat heeft geresulteerd in een zelfbalancerend en zelfgenererend chaotisch systeem, waarmee diepe, melodieuze en gestructureerde soundscapes kunnen worden geproduceerd. De bedoeling is dat de setup wordt bespeeld totdat het punt wordt bereikt waarop het systeem zijn eigen sonische materiaal genereert, dus zelfstandig kan werken. Dat duurt voort totdat de menselijke hand ingrijpt en het systeem opnieuw stimuleert.

Ham heeft de opstelling van STATES gereviseerd en alternatieve versies gemaakt, die allemaal met dezelfde basisingrediënten speelden, maar die op verschillende manieren waren samengesteld en voorbereid. De elektronica-muzikant begon in 2017 samen te werken met Davis. Dat leidde tot opnamesessies bij STEIM in Amsterdam waarin STATES opnieuw werd uitgevonden en de interactie aanging met het basklarinetspel van de Engelsman. Het resultaat is nu neergelegd op de bij Moving Furniture verschenen lp.

De wetenschap dat we hier te maken hebben met een gedeeltelijk zelfgenererend systeem, maakt dat de oren extra worden gespitst. Waar houdt de menselijke inbreng op en begint de autonomie van de machine? En wat brengt het systeem in en hoe komt dat tot stand? Het zijn vragen die door het hoofd spoken en waar geen antwoord op komt, maar die wel maken dat het luisteren naar de muziek een inspannende én spannende bezigheid is.

Een tweede interessant element van de muziek is de manier waarop Davis met de elektronische component omgaat. Hij slaagt erin om zijn basklarinetspel, conventioneel en onconventioneel, aan te passen en zelfs te verweven met de elektronische klanken, terwijl de klarinettist toch met de nodige verrassingen moeten zijn geconfronteerd. Op de meest intense momenten vervaagt de grens tussen elektronica en blaasinstrument en tussen mens en machine.

Maar hoe klinkt het dan? Dat is nog niet zo makkelijk uit te leggen. De lp telt drie stukken van vijftien, tien en vijf minuten. ‘STATES’ is het langst. Het begint zachtjes, met diepe tonen, alsof het systeem nog moet warmdraaien, maar dat duurt niet lang. Met de elektronica worden drones gelegd, meerlagig en met een metalige klank op de voorgrond. Davis’ basklarinet laveert er tussendoor, rustig opkomend en wegstervend en soms bijna klinkend als een menselijke stem. Donkere klankwolken klinken op de achtergrond. Het betreft hier echter geen statische en langzaam van vorm veranderende soundscape.

Zo rond de vijfde minuut is de gespannen rust verdwenen, worden gemeen snijdende klanken uit de setup getoverd en toont Davis zijn harde experimentele kant. Tussen de soms noisy uitpakkende klankerupties door heerst ingehouden spanning. Gedurende het stuk waan je je als luisteraar in een lege ruimte, met alleen de geluiden als metgezel. Er wordt over en met je gecommuniceerd, maar niet op vriendschappelijke wijze. Wat is men van plan? Wat wil men van je? Antwoorden zijn er niet, alleen de klanken waarin elektronica en basklarinet elkaar vinden, met elkaar samenvloeien en als afzonderlijke substantie weer uit elkaar drijven. Er is een proces met een constante dreiging gaande waaraan niet valt te ontsnappen.

In ‘STATE 1′ wordt die dreiging niet minder, maar het klankenpalet is anders. Davis buigt zijn tonen en de elektronica volgt een onvoorspelbaar pad. Drones worden afgewisseld met noisy uitspattingen, vervreemdende geluiden, onevenwichtige ritmes en feedbackklanken. Davis’ basklarinet lijkt soms te willen ontsnappen aan de elektronische omgeving, maar wordt er steeds weer ingezogen, zodanig zelfs dat soms de klarinetklank en elektronische feedback nauwelijks van elkaar zijn te onderscheiden. Er zijn hoge tonen in overvloed, geladen met spanning en gepaard aan een dreigende ondergrond.

‘STATE O’ begint noisy, met luide feedback en een zwaar brommende achtergrond. Er is veel beweging van opkomende en weer verdwijnende elektronica, steeds een andere gedaante aannemend. De klarinet lijkt nu helemaal op te gaan in de elektronica. Plots wordt het klankbeeld overhoop gehaald en wordt het spel fragmentarischer en minder samenhangend. Of het systeem hier de muzikale richting bepaalt of dat de menselijke invloed zich hier juist doet gelden, is niet duidelijk.

Het laatste stuk eindigt vrij plots en laat je met stomheid geslagen achter. De spanning is nog niet weg en de vragen zijn gebleven. Een nieuwe draaibeurt is nodig en bijna dwangmatig vindt de naald opnieuw de groef. STATES is een plaat met fascinerende elektro-akoestische soundscapes die de geest prikkelen en het voorstellingsvermogen stimuleren.